Sambunge Serat Jiwo

GAMA BUDHI KAWERUH URIP SAJATI

SAMBUNGE SERAT JIWO

Serating Jiwo
Kang ateges tulisaning jiwo
Hiyo lukisaning urip
Hiyo Kahananing jiwo
Jiwatma jiwondo jiwodono
Nalikane ono susah hiyo mesti ono bungah
yen karepe katekan ono bungah
yen karepe ora katekan ono susah
iku nuduhno yen isih kasar rahsane
yen jiwoe isih kandhel wuwulane
hiyo nuduhno yen isih kasar rosone
mertelakno yen isih cilik dirine
yen isih bocah kamanungsane.......

Uwong Lan Kekarepan

Wong karep wong angon karep (pepinginan)
iku ora ono salahe, jenenge urip yo duwe karep
awit tetuwuhan, gegremetan hiyo duweni karep
mung sadengah urip iku pikarepe ora podo
amergo bedo bedone sing ndasari karep
hiyo bedoning sangkan tuwuhe karep
ono sing soko cipto, rahso, karso ugo roso
arane karep iku yen pinuju ing arep
dadi onoe karep iku amargo onoe SING DIKAREPNO
lha onoe sing dikarepno iku amargo onoe SING NGAREPNO

Nalikane ono karep katurutan ; bungah
yen ono karep ora katurutan ; susah
sing karep iku ora luput, dene sing luput iku sing angon susah
dedhasar angon susah, mulane susahe tuwuh subur gedhe uwite
yoiku sing dadi jalarane uwong : kagetan, nggumunan, mringis....isp
yoiku uwohe tanduran susah, pang pange roso kanerakan..

Kabeh kabeh karep penak kepenak
mung penak kepenak iku ora podo ukurane
amargo bedo bedoning diri yo bedo bedoning jiwoe
penak kepenak iku amung roso, dene roso iku amung piranti SING DIGAE NGRASAKNO
dene sing digae ngrasakno iku gumantung marang SING NGRASAKNO
sing ngrasakno yoiku si diri ateges UWONGE....
dadi ukurane penak kepenak iku ora dumunung ning 
SING DIRASAKNO yo ora ning SING DIKAREPNO..
dene bungah susah iku gegandengan ing salawase, ateges kahanane iku nunggal pisah
podo koyo kuwater lan getun iku hiyo nunggal pisah
ojo wedi wedi, marang opo bae madep opo bae ra usah wedi wedi
tegese manjing swargo iku ora gowo susah dudu ora gowo duso dene
kecemplung naroko iku amargo ora gowo bungah dudu mergo ora gowo pahala
dadi swargo naroko iku iyo nunggal pisah
swargo naroko ikuloh bleger kahananing bungah susah

Melbuo swargo, yen isih gowo susah iku tegese ngobong swargo
dadine yo kecemplung naroko
melbuo naroko, yen isih gowo bungah iku ateges nyiram naroko
dadine yo manjing swargo
sing nggelar jagad iku urip
sing nggelar papan mongso iku yo urip
sing dirasakno iku ORA ONO tanpo anane sing digae ngrasakno
sing digae ngrasakno iku ORA ONO tanpo anane SING NGRASAKNO
mulane dadine jagad iku gumantung marang SING NGRASAKNO
yoiku si diri si urip...


NIRWONO
Nalikane bungah susah wus lebur...
ora ono maneh sing digetuni ora ono maneh sing dikuwatiri
arep ono ing endi endiyo panggah wani
ngalami, nandangi opo bae yo ora getun mburi
hiyo ora kuwatir marang opo bae sing diadepi
yoiku sing diarani 'tatag'

Wani lan wedi iku yo piranti sing digae ngrasakno (roso)
wong wong bongso nirwono iku wus nglebur wedi
ugo wus nglebur susah, dadine tanpo susah tanpo wedi yoiku tatag
jiwoe wus salin rupo luwih alus ; yoiku jiwo kadewatan (bongso guruloka)
dadi ora ono jiwo bongso kadewatan gowo susah bungah ugo getun kuwater...

Mulane arep urip ing endi endiyo panggah wani bae
arepo ning jagad alus ning njero lemah ning awang uwung hiyo tetep tatag
urip ing mongso mbesok mbiyen saiki ; tetep wani bae
uripo dikoyo opo......... tetep wani yo panggah tatag bae.

TOTO TITI TENTREM

Tinoto tiniti tentrem pungkasane
tlitinen bedane sing dirasakno klawan sing digae ngrasakno
banjur meruhi sing ngrasakno
tuwuhe sih kang tumuwuh nalikane wus lebur dhemen lan gethinge
lebure dhemen iku : tresno
lebure gething iku : prihatin
prihatin iku dudu koyo nelongso opo sumusah opo duko loro
prihatin iku welas, welas marang pepadhaning urip
kabeh kabeh diwelasi...
tresno iku dudu dhemen dudu seneng, tresno iku sih, sih iku nugroho
ono sih pribadi, sih suci, sih mardiko, sih rahayu....isp
dene sih iku tumuwuh soko kaweningan 
ingkang tanpo tetimbangan ingkang tanpo pamrih
ono tresno ono prihatin, mulane banjur ono welas asih..

Tentrem kae ora dumunung ing papan yo ora dumunung ing kekarepan
ora ono ning sing dikarepno yo ora ning sing dirasakno
tentrem iku wekasane tinoto lan tiniti
tanpo toto titi yo ora ono tentrem
mulane ono wulang wuruk semedi
kanggone noto lan niti
supoyo salin rupo jiwoe
supoyo dadi alus rahsane
supoyo sarwo raras sarwo seneng
supoyo sing digae ngrasakno biso lebur nunggal : salin rupo ; salin kahanane
dadi luwih alus lan luwih edi rupane
dadine luwih bagus seratan jiwoe.


Sambunge Tradisi Jowo

GAMA BUDHI KAWERUH URIP SAJATI

SAMBUNGE TRADISI JOWO

Monggo tresno budoyo
Budoyo jowo linangkung utomo
Utomoning kinaweruhan cetho
Welo welo ing sirnoing grahono
Hoo kabeh wong jowo njawontoho
Anoto aniti dumadiyo kertoraharjo
Klawan nguri nguri tinggalaning leluhur niro
Hiyo jawoto nukating tanah jowo
Awit boso kaweruh ugo budoyo
Ingkang lugu yektine racuten
Rucaten yekti ingkang awor wuwulan
Mulo tanggapo ing kabeh sasmito
Sasmitoning pralambang weninge sunyo.

RUWATAN

Yoiku tradisi jowo mbuwang sengkolo
sengkolo iku arupo apes, dene apes iku maneko werno
awit loro loronen, keno ciloko, gagal usaha lan liyo liyone kabeh
kaapesan kaapesan iku ora nylarase pamikire angen angen
hiyo macem.maceme sing ora ngepenakake
wong sing akeh banget apese iku perlu diruwat
dene sayektine kang rinuwat iku ciptone
ruwatan iku ora nganggo dungo dungo ugo jampa jampi
dibisao ngruwat awake dewe, yen ora biso mestine rinuwat dening wong liyo sing biso..
dene bisane uwong liyo ngruwat iku yen deweke ora nandang sengkolo
ateges ora patut diruwat, yen podo podo patut diruwat hiyo mesti bae ora biso nguwat..

NGRUWAT

Yoiku nganggo siraman banyu kembang : banyune sumber (sumur), kembange mawar abang..
disiramno koyo ngedusi bocah cilik..
Ing wayah isuk, nalikane srengenge durung panas sorote…

SUNGKEMAN

Yoiku tradisi jowo ngambung lutute wong tuwo
tegese wong tuwo iku sing ngrumat siro awit laer/bayi
yoiku ibu lan bopo.....
sungkem kae soko tembung 'sengkem' kang ateges dengkol/lutut
iku budayane jowo sing dilakoni ono ing rong mongso
siji ; mongso ketemu
loro ; mongso lungo
nalikane suwe ora ketemu, yen ketemu sungkem
nalikane sabendino ketemu, yen lungo sungkem
hiyo koyo mangkono iku patrape wong jowo nalikane lungo teko
yen siro lanang ngambungo lutut sing tengen
yen siro wadon ngambungo lutut sing kiwo
dudu salim ora salaman ora sujud ora ngambung sikil, ananging sungkem.


Tembung Boso Jowo

KAWERUH TEMBUNG BOSO JOWO

GAMA BUDHI KAWERUH URIP SAJATI

SINAU BOSO JOWO

Sinau Tembung Boso Jowo Kuno
Kaaran boso kawi
Ateges wiwitan utowo kawitane boso
Awit ngoko madyo kromo iku
Boso jowo ing mongso kasusastran
Yoiku mongsoning jowo jawi

BAHASA INDONESIA : BAHASA JAWA

BUMI : Bumi, Bawono, Basundoro, Mandolo, Pratiwi, Pratolo
MATAHARI : Srengenge, Baskoro, Arko, Aruno, Prabangkoroo, Diwangkoro, Radite, Suryo
BULAN : Rembulan, Sasi, Wulan, Ratih, Kirana, Sangkoro, Bodro, Sasongko, Condro
BINTANG : Lintang, Sudomo, Trenggono, Sukro, Ganero, Karwikoyo, Kartiko
LANGIT : Angkoso, Rawisworo, Jumantoro, Antarikso, Lirang, Gegono, Boma, Dirgantoro
GUNUNG : Wukir, Ancolo, Parwoto, Aldoko, Dri, Argo, Giri, Maloyo
LAUT : Segoro, Jolodri, Ernowo, Jolonidhi, Samudro
HUTAN : Alas, Wono, Rimba, Taratab, Pringgo, Jenggolo
SEMESTA : Jagad, Rat, Wretiko, Lokika, Paramusito, Pramudito
ANGIN : Angin, Bayu, Bajro, Wayu, Wawono, Sadoko
API : Geni, Agni, Bromo, Pawoko, Anolo, Grakso, Dahono
AIR : Banyu, Jolo, Toyo, Woyo, Her, Sindu, Sundo, Udoko, Tirto
TANAH : Lemah, Kismo, Siti, Bantolo, Bumijo
UDARA : Udara, Awang awang, Ambara, Nawasanga, Tawang, Namu namu
BADAI : Lesus, Poncowora, Bajropati, Prahara, Sindhung bisoko, Maruto
MEGA : Imantoro, Nirodo, Kuwera, Sanggono, Wataragono
MENDUNG : Mendhung, Andanu, Rawan, Rumung, Danuro, Windakoro, Jolodoro, Jolodho
GUNTUR : Gelap, Grakso, Kupoko, Guntur, Bledheg
GURUH : Gludhug, Gurnito, Guruh, Gepoh, Gurno
PETIR : Kilat, Tathit, Laban, Procolito, Wagyuto, Wagyutmoko
HUJAN : Udan, Riris, Warso, Wawarso, Wresti, Jawah, Jaweh, Jawuh

Lor, Kulon, Wetan, Kidul
Eka, Dwi, Tri, Catur, Panca, Sad, Sapta, Hasta, Nawa, Dasa

MERAH : Abang, Rekto, Abrit, Dadu, Ambranang
HITAM : Ireng, Langking, Kresno, Cemeng
PUTIH : Puteh, Pingul, Pethak, Seto
KUNING : Kuneng, Kapuranto, Pita, Jenar
HIJAU : Ijo, Ijem, Wilis
BIRU : Biru, Nila, Maya
------------------------------------------------

CAHAYA : Cahyo, Lengkowo, Kaluwung, Tejo
DARAH : Getih, Marus, Ludiro, Rah, Rudhiro
TUBUH : Awak, Onggo, Tuhu, Linggo, Kawonggo, Sariro
HATI : Sota, Drongso, Cita, Nolo, Twas, Tyas
PERASAAN : Galih, Driyo, Cita, Praya, Ambek, Budhi
ATI : Kulung, Kukulung, Talatnyono, Lembono
MATA : Mripat, Soca, Locana, Tingal, Nayana, Netro
BUNGA : Kembang, Sekar, Puspito, Gito, Puspo, Kusumo
IKAN : Wiyanggo, Mina, Jita, Maswo, Iwak
BINATANG : Sato, Atogo, Satwa, Wregono, Mergu, Lubono
BURUNG : Manuk, Kukila, Peksi, Garuro, Saimbro, Kogo
TEMPAT : Enggon, Papan, Podo, Swono, Sono, Loka, Astono
RUMAH : Omah, Griyo, Yoso, Panti, Wismo
MATI : Sedho, Leno, Praloyo, Antoko, Lalis, Pejah
HIDUP : Urip, Gesang, Daru, Tubu, Atmo, Jiwito
ORANG : Wong, Jono, Janmo, Uwong
MUDA : Nom, Nem, Mudha, Taruno
TUA : Tuwo, Sepuh, Wredha
WANITA : Arum, Estri, Reni, Retno, Dyah, Duhito, Wanito, Wanudyo, Padni
LELAKI : Lanang, Priyo, Janoko, Jaler, Gono, Noro
PESANGGRAHAN : Panekungan, Pasemaden, Paheningan, Pahoman, Pasemadyan, Pamursitan, Pamelengan
KERATON : Kedhaton, Karatyan, Pura, Puri, Purono, Puroko
RAJA : Narendro, Narpo, Dipa, Sinuhun, Katong, Sri, Prabu, Pamoso, Rojo
RATU : Garwo Rojo, Narendro Garini, Nareswari, Notoreni, Duhito, Padmi Noto, Prameswari
MAHARAJA : Ratu